Hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và ứng phó khi có sự cố cháy nổ xảy ra tại các công trình. Để hệ thống PCCC đạt hiệu quả cao trong công tác đảm bảo an toàn, việc vận hành đúng cách và bảo trì, bảo dưỡng thường xuyên là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết những nguyên tắc và quy trình vận hành cơ bản các thành phần chính của hệ thống PCCC gồm: hệ thống báo cháy tự động, hệ thống cấp nước chữa cháy và các phương tiện chữa cháy thông dụng.
1. Vận hành hệ thống báo cháy tự động
1.1 Cấu trúc và nguyên lý hoạt động của hệ thống báo cháy tự động
- Thành phần chính: trung tâm báo cháy, thiết bị đầu vào (đầu báo, nút nhấn), thiết bị đầu ra (chuông, đèn, bảng hiển thị).
- Nguyên lý hoạt động: Khi phát hiện có cháy (qua nhiệt độ, khói, tia lửa...), các đầu báo sẽ truyền tín hiệu về trung tâm. Trung tâm xử lý thông tin và điều khiển các thiết bị đầu ra phát tín hiệu cảnh báo tại vị trí xảy ra sự cố.
1.2 Các chế độ hoạt động bình thường và báo cháy
- Bình thường: Chỉ có đèn nguồn AC sáng, đồng hồ báo 24VDC.
- Báo cháy: Còi, chuông kêu liên tục. Chữ FIRE và số zone cháy sáng đỏ.
1.3 Xử lý sự cố và cách reset hệ thống
- Xác định vị trí cháy, tắt chuông tạm thời bằng nút MAIN/ZONE SOUNDER trên tủ trung tâm.
- Sau khi xử lý xong sự cố, ấn RESET để đưa hệ thống về trạng thái bình thường. Lưu ý phải đưa nút ấn, công tắc trên tủ về vị trí ban đầu.
1.4 Một số lỗi thường gặp và cách khắc phục
- Lỗi nút trên tủ thay đổi trạng thái: Đèn SWITCH NOT POSITIONED nháy đỏ. Cần điều chỉnh lại nút về vị trí chuẩn.
- Lỗi mất điện lưới: Đèn RESERVE POWER sáng vàng, đèn AC tắt. Kiểm tra lại nguồn điện.
- Lỗi ngắt điện trở cuối kênh: Đèn DISCONNECTION INDICATION nháy vàng, đèn zone nháy. Kiểm tra lại switch điện trở trong tủ, tắt chuông bằng công tắc WARN SOUNDER.
- Lỗi zone chuẩn bị cháy: Đèn ACCUMULATION INDICATION và đèn zone sáng đỏ. Kiểm tra các đầu báo, nút ấn tại zone đó.
1.5 Tần suất kiểm tra bảo dưỡng
- Theo quy định, cần bảo trì hệ thống báo cháy tổng thể 1 lần/năm.
2. Vận hành hệ thống cấp nước chữa cháy
2.1 Các thành phần chính và nguyên tắc hoạt động
- Bơm chữa cháy, bể chứa nước, hệ thống đường ống, trụ nước, các đầu nối, van.
- Nguyên lý: Bơm hút nước từ nguồn cung cấp đến hệ thống đường ống và phun ra qua vòi, đầu phun, sprinkler.
2.2 Các chế độ và cách vận hành hệ thống cấp nước:
- Chế độ tự động: Bơm tự khởi động khi có tín hiệu báo cháy hoặc áp suất nước giảm.
- Chế độ bằng tay: Khởi động bằng tay tại tủ điện hoặc công tắc áp suất.
Quy trình vận hành cơ bản:
- Kiểm tra nguồn điện, áp suất nước, van khóa, đường ống.
- Bật công tắc BƠM CHÍNH, BƠM DỰ PHÒNG, BƠM TĂNG ÁP.
- Theo dõi áp suất đồng hồ.
- Kiểm tra hoạt động các thiết bị liên quan: quả cầu phao, rơle áp suất, van điện từ...
- Bật công tắc bơm Jockey duy trì áp suất ổn định.
- Sau khi đám cháy được khống chế, ngắt bơm theo trình tự ngược lại.
2.3 Chế độ kiểm tra định kỳ
- Kiểm tra vận hành bơm chữa cháy ít nhất 1 lần/tuần.
- Kiểm tra tổng thể và bảo dưỡng hệ thống 1 lần/năm.
3. Các phương tiện chữa cháy xách tay
3.1 Bình chữa cháy bột (MFZL)
- Thích hợp chữa cháy chất rắn, lỏng, khí. Không dùng chữa thiết bị điện đang mang điện.
Cách sử dụng:
- Nhấc bình ra khỏi giá đỡ
- Rút chốt an toàn
- Hướng vòi phun vào đám cháy
- Bóp cần, điều chỉnh tia phun
- Phun ngắt quãng, phun ngược chiều gió
3.2 Bình chữa cháy CO2
- Thích hợp chữa cháy thiết bị điện, chất lỏng, chất khí dễ cháy. Không dùng cho đám cháy có người.
Cách sử dụng:
- Xách bình đến gần đám cháy
- Rút chốt an toàn
- Cầm chắc vòi phun, bóp van xả
- Hướng vòi vào gốc đám cháy, phun ngắt quãng
- Chú ý tránh để CO2 bắn vào người
3.3 Bình chữa cháy bọt (Foam)
- Phù hợp dập lửa xăng dầu, chất lỏng dễ cháy.
Cách sử dụng:
- Lắc đều bình trước khi sử dụng
- Xách bình tiến gần đám cháy
- Xoay van, lắc đều để tạo bọt
- Phun bọt lên bề mặt chất cháy
- Phủ bọt kín bề mặt, duy trì lớp bọt che phủ
3.4 Một số lưu ý chung
- Chọn đúng loại bình phù hợp với đám cháy
- Khi cầm bình phải giữ ở tư thế thẳng đứng
- Hướng vòi phun vào gốc đám cháy, phun ngắt quãng, phun từ gần ra xa
- Quan sát diễn biến đám cháy, điều chỉnh cách dập lửa phù hợp
- Đảm bảo an toàn cho người chữa cháy, tuyệt đối không để khói, lửa, khí độc bao vây
- Kiểm tra nạp lại bình chữa cháy sau mỗi lần sử dụng
4. Phối hợp các cấu phần hệ thống PCCC khi chữa cháy
- Khi báo cháy kêu, nhanh chóng tập trung mọi người sơ tán khỏi khu vực nguy hiểm.
- Kích hoạt hệ thống cấp nước chữa cháy, đồng thời sử dụng bình chữa cháy xách tay dập tắt đám cháy nhỏ.
- Khi đám cháy lớn, chủ động ngắt điện khu vực, sơ tán triệt để mọi người, chờ lực lượng PCCC chuyên nghiệp có mặt.
- Phối hợp với đơn vị PCCC chuyên nghiệp trong việc cung cấp thông tin và hỗ trợ xử lý đám cháy theo yêu cầu.
5. Bảo trì, bảo dưỡng hệ thống PCCC
- Kiểm tra hoạt động các cảm biến báo cháy, thiết bị cảnh báo ít nhất 1 tháng/lần.
- Thử tác động đầu báo khói nhiệt, phun nước trụ chữa cháy 2 lần/năm.
- Kiểm tra hoạt động bơm chữa cháy 1 lần/tuần.
- Kiểm tra áp lực các bình chữa cháy, thời hạn kiểm định 1 lần/năm.
- Kiểm tra tổng thể hệ thống PCCC 1 lần/năm hoặc sau sự cố theo quy định TCVN.
- Thay thế, sửa chữa kịp thời các hạng mục hư hỏng để đảm bảo hệ thống PCCC luôn trong trạng thái sẵn sàng hoạt động.
6. Kết luận
Vận hành đúng cách hệ thống phòng cháy chữa cháy sẽ phát huy tối đa hiệu quả phòng ngừa, ngăn chặn sự cố cháy nổ, đồng thời đảm bảo an toàn tối ưu cho người và tài sản. Mỗi cá nhân cần nắm vững nguyên tắc vận hành cơ bản của từng cấu phần hệ thống như: hệ thống báo cháy tự động, hệ thống cấp nước chữa cháy, các bình chữa cháy xách tay. Khi có sự cố xảy ra, phải nhanh chóng xử lý phù hợp, phối hợp hành động và chủ động thông báo cho lực lượng PCCC chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra bảo trì bảo dưỡng hệ thống PCCC định kỳ theo đúng quy định cũng hết sức quan trọng. Tuân thủ các nguyên tắc vận hành hệ thống PCCC là trách nhiệm của mỗi cá nhân và cơ sở, góp phần đảm bảo an toàn về PCCC, hạn chế tối đa thiệt hại do cháy nổ gây ra.
